بسم الله الرحمن الرحیم
حضرت آیت الله دیباجی اصفهانی
سلام علیکم
آیا انسان می تواند در مرض موت اموالش را وقف کند و ورثه را از ارث محروم کند ؟
پاسخ معظم له
بسم الله الرحمن الرحیم
بعد التحیه والسلام
منجّزات مریض از اصل مال محسوب میشود نه از ثلث مال؛ انسان میتواند در مرض موت هر گونه تصرفی در اموال خود داشته باشد؛ وقف و هبه و اجاره و بیع و شراء محاباتی گرچه بیشتر از ثلث مالش باشد؛ هر چند احتیاط مستحب است رضایت ورثه را جلب نماید ؛ کما علیه السّید صاحب العروه رضوان الله تعالی علیه آخر حاشیه علی مکاسب الشیخ رضوان الله تعالی علیه و السّید القائد الکبیر الامام الخمینی رضوان الله تعالی علیه فی تحریر الوسیله .
قد روی عن النبی صلی الله علیه و آله وسلم «إِنَّ النَّاسَ مُسَلَّطُونَ عَلَى أَمْوَالِهِمْ» [۱] «الْمُسْلِمُونَ عِنْدَ شُرُوطِهِم» [۲] «الْمُؤْمِنُونَ عِنْدَ شُرُوطِهِمْ» [۳]؛ بنابرآنکه ،شروط، عقود و التزامات ابتدائیه را نیز شامل شود و اصاله العموم که از ادله لفظیه و از امارات است جاری میشود .
مرحوم شیخ طوسی رضوان الله تعالی علیه نقل میکند باسناد« عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: الْمَیِّتُ أَحَقُّ بِمَالِهِ مَا دَامَ فِیهِ الرُّوحُ یُبِینُ بِهِ فَإِنْ قَالَ بَعْدِی فَلَیْسَ لَهُ إِلَّا الثُّلُثُ»[۴] جمله « مَا دَامَ فِیهِ الرُّوحُ» مرض موت را نیز شامل میشود؛ البته در مقابل روایات ؛ روایات دیگری وجود دارد که مازاد بر ثلث را منع نموده که شاید این روایات وصیّت را شامل میشود یا تقیّه صادر شده باشد؛ چنانکه صاحب وسائل در مقام جمع بین روایات چنین فرموده است [۵]
صاحب جامع المقاصد در سند روایات باب اشکال نموده که عمار ساباطی فطحی و سماعه واقفی بوده اند و صاحب جامع الرواه ( مقدس اردبیلی رضوان الله تعالی علیه ) فرموده گرچه فطحی و واقفی بوده اند لکن موثق میباشند ؛ و قال الشیخ الطوسی رضوان الله تعالی علیه «ان عمار و ان کان کذالک (فطحیا) فهو ثقه فی النقل»[۶] و قال النجاشی:« ان سماعه بن مهران الحضرمی ثقه ثقه و هو من اجل الرواه و معاریفهم فلو کان واقفیاً لشاع وضاع …و لم ینتسب القول بوقفه الی غیر الصدوق» [۷]
ما اگر مناقشه صاحب جامع المقاصد را بپذیریم و نتوانیم به ادله اجتهادیه استدلال کنیم به ادله فقاهتیه مانند استصحاب تمسک میکنیم ؛ این شخص قبل از بیماری تسلط کامل بر اموالش داشت اکنون هم تسلط کامل دارد و صحت و مرض سبب اختلاف در موضوع نیست بلکه از حالات موضوع است و خطابات شارع مقدس منزّل بر عرف است و عرف ، صحت و مرض را در موضوع یک چیز میداند نه دو چیز.والله العالم
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
سید محمد تقی دیباجی اصفهانی
[۱] بحارالانوار ج ۲ ص ۲۷۲
[۲] من لایحضر الفقیه ج ۴ ص ۳۷۹
[۳] وسائل الشیعه ج ۲۱ ص ۲۷۶
[۴] وسائل الشیعه ج ۱۹ ص ۲۷۸
[۵] وسائل الشیعه ج۱۹ ص ۳۰۲
[۶] معجم الرجال ج ۱۲ ص ۲۶۱
[۷] معج الرجال ج ۸ ص ۲۹۹
بازدیدها: ۵
