حدوث و قدم نفس««النَّفْسُ جِسْمانیَّهُ الْحُدوثِ رَوْحانیَّهُ الْبَقآءِ»

بسم الله الرحمن الرحیم

آیت الله دیباجی اصفهانی مدظله العالی

سلام علیکم و رحمه الله وبرکاته

خدا وند در قرآن می فرماید : «کیف تکفرون بالله وکنتم امواتا فاحیاکم ثم یمیتکم ثم یحییکم ثم الیه ترجعون » مراد از آیه کریمه و کنتم امواتا چیست؟ منظور از امواتا چیست آدمی که اولین بار است تولد یافته چگونه مرده بوده مگر حیاتی قبل داشته که امواتا شده ؟

واما سوال فلسفی مقصود و مراد از جمله معروفه: النفس جسمانیه الحدوث و روحانیه البقا چیست؟ مگر نه اینکه نفس از عالم تجرد است و با جسم سنخیتی ندارد و دومقوله جداگانه هستند چگونه میشود که نفس جسمانیه الحدوث باشد

 

 

پاسخ معظم له

بسمه تعالی

بعد التحیه و السلام:

پاسخ سؤال اول:

اگر تقابل بین موت و حیات، تقابل ایجاب و سلب باشد اطلاق میّت بر خاک، اطلاق حقیقی است زیرا موت به معنی (عدم اتصاف الجسم بالحیات) قال الله الحکیم «و انزلنا من السماء ماءً لتحیی به بلده میتاً» [۱]و «آیه لهم الارض المیته احییناها».[۲]

شاهد: بر زمین بی آب و علف، اطلاق میت و میته شده است و اگر تقابل بین موت و حیات – تقابل عدم و ملکه باشد مانند عمی و بصر عمی به معنی کوری اما کوری از چیزی که قابلیت چشم داشت و لذا گفته نمی‏شود «الجدار اعمی الموت هو انعدام الحیاه بعد وجودها» در این صورت – چون خاک قابلیت حیات ندارد – میت بر آن اطلاق نمی شود مگر به نحو مجاز و استعاره … مانند (عیشه راضیه) که در قرآن آمده با اینکه عیشه مرضیه است اما مجازاً لفظ (راضیه) بر آن اطلاق شده است ؛ راضیه در حقیقت صفت نفس است و زندگی در حقیقت می‏شود مرضیه.

پاسخ سؤال دوم :

این جمله (جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء) از ملا صدرا می‏باشد شاید مقصود ایشان بر مبنای حرکت جوهری این باشد که ماده جسمانی (نطفه) بر اثر حرکت جوهری به تدریج مراتب کمال را طی می‏کند و از عالم ماده می‏گذرد و به مرزد ماده و تجرد که همان نفس انسان است می‏رسد پس حدوث نفس جسمانی است ولکن مرحوم خواجه نصیر طوسی(رحمه الله علیه) در شرح تجرید ص ۱۹۴ می‏فرماید: «ان النفس لیس هی البدن» چون انسان با حیوان مثلاً در جسمیت شریک است و در نفس مغایرت دارند پس مایه المشارکه غیر ما به المباینه و… بیان ملا صدرا مخالف با ظاهر قرآن است که می‏فرماید «ثم انشأناه خلقاً آخر» [۳] «فإذا سویته و نفخت فیه من روحی»[۴]  نفس ،روح غیراز بدن است پس نمی‏توان گفت نفس جسمانیه الحدوث است. و الله العالم

والسلام علیکم و رحمه الله وبرکاته

سید محمد تقی دیباجی اصفهانی

 

[۱] سوره مبارکه فرقان آیه ۴۹

[۲] سوره مبارکه یس آیه ۳۳

[۳] سوره مبارکه مؤمنون آیه ۱۴

[۴] سوره مبارکه ۲۹ – سوره مبارکه ص آیه ۷۲

بازدیدها: ۴