بسم الله الرحمن الرحیم
محضر حضرت آیت الله دیباجی اصفهانی مد ظله العالی
سلام علیکم ؛حضور مبارک سؤالی دارم که فرق بین ذَنب و سیئه چیست ؟
پاسخ معظم له
بسم الله الرحمن الرحیم
بعد التحیه والسلام
ذَنب بر وزن عَقل به معنی گناه است از ذَنَب بفتح ذال و نون گرفته شده بمعنی دُم و دنباله ؛ذَنَب الفرس – دُم فرس ؛ذَنَب الهره – دُم گربه ؛ذَنَب الثعلب – دُم روباه ؛ گناهانی که دنباله دار و عقاب دارد آنها را ذَنَب گویند و این کلمه در قرآن ۳۵ بار ذکر شده است.
اما سیئه بمعنی کار زشت و قبیح و ناپسند یک معنی عام دارد که شامل گناه و غیر گناه میشود مثل بخل و حرص را عادت سیئه میگویند اما لفظ (ذَنب ) بر آنها اطلاق نمیشود و ضمناً معلوم باشد که ۱۶۵ بار این لفظ در قرآن آمده است.
قال الله الحکیم : {رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَکَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ} [۱] مؤمنین سه چیز از خداوند منّان طلب میکنند غفران ذنوب، تکفیر سیئات، و حشر با نیکان . در رابطه با ذنوب – کلمه غفران بکار برده شده و در رابطه با سیئات کلمه تکفیر ؛ کفّرذنوبنا – اغفر سیئاتنا – در قرآن نیامده با اینکه غفران و تکفیر از نظر معنی متقارب و نزدیک هستند بمعنی ستر و تغطیه (پوشش) میباشند برخی از مفسرین گفته اند شاید غفران در مواردی است که بدون توبه باشد و تکفیر در مواردی است که با توبه باشد [۲] وبرخی دیگر گفته اند ذنوب – گناهان کبیره است و سیئات گناهان صغیره [۳] و برخی دیگر گفته اند ذنوب آن گناهانی است که انسان میداند باینکه این فعل گناه و حرام است وسیئه آن گناهانی است که انسان نمیداند [۴].
صاحب مجمع البیان از علماء و مفسرین شیعه در ذیل آیه شریفه:{ بَلَىٰ مَنْ کَسَبَ سَیِّئَهً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِیئَتُهُ فَأُولَٰئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ} [۵]میفرماید مراد از سیئه در آیه شریفه – شرک است به دلیل خلود و جاودانگی در آتش که در ذیل آیه آمده است .
به نظر میرسد سیئه مؤنث سَیئنّی است و سَیّیء بر وزن سیّد صفت مشبه است به معنی شی بد و ناپسند و قبیح.
قال الله الحکیم : {وَلَا یَحِیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ ۚ }[۶] نیرنگ زشت و بد جز صاحبش را فرا نگیرد سیئه مشترک معنوی است گناه و غیر گناه را شامل میشود و در مقام استعمال به قرینه معیّنه نیاز دارد مثلا در آیه ۸۱ سوره بقره ]بَلَىٰ مَنْ کَسَبَ سَیِّئَهً[ به قرینه خلود در آتش مراد از سیئه – شرک است و در آیه شریفه :{ وَمَنْ جَاءَ بِالسَّیِّئَهِ فَلَا یُجْزَىٰ إِلَّا مِثْلَهَاۖ} به قرینه صدر آیه مراد گناه است و در آیه {فَأَصَابَهُمْ سَیِّئَاتُ مَا عَمِلُوا} [۷]و همچنین در آیه {فَوَقَاهُ اللَّهُ سَیِّئَاتِ مَا مَکَرُوا ۖ} [۸] مراد آثار وضعیّه گناه است مانند تاریکی قلب – کوتاهی عمر تنگی معاش بلاها و عذاب ها .
و در آیه شریفه ۱۳۱ سوره اعراف {فَإِذَا جَاءَتْهُمُ الْحَسَنَهُ قَالُوا لَنَا هَٰذِهِ ۖ وَإِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَهٌ یَطَّیَّرُوا بِمُوسَىٰ وَمَنْ مَعَهُ ۗ} مراد از سیئه – قحطی و خشکسالی ، مصیبت و بلاء میباشد.
بنابراین میتوان گفت نسبت بین ذَنب و سیئه عام و خاص مطلق است (کل ذنب سیئه و لیس کل سیئه بذنب )
خلاصه کلام :ذَنب بمعنی گناه ؛ سیئه بمعنی کار قبیح و زشت و ناپسند است .والله العالم
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
سیّد محمد تقی دیباجی اصفهانی
[۱] سوره مبارکه آل عمران آیه ۱۹۳
[۲] التحریر و التنویرج ۳ ص ۳۱۱
[۳] الکشاف ج ۱ ص ۴۵
[۴] مفاتیح الغیب ج ۹ ص ۴۶۷
[۵] سوره مبارکه بقره آیه ۸۱
[۶] سوره مبارکه فاطر آیه ۴۳
[۷] سوره مبارکه نحل آیه ۳۴
[۸] سوره مبارکه غافر آیه ۴۵
بازدیدها: ۱۲۰۶
