{وَإِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ ۖ قَالُوا بَلَىٰ ۛ شَهِدْنَا ۛ أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیَامَهِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هَٰذَا غَافِلِینَ} [۱]
و [یاد کن] هنگامی را که پروردگارت از فرزندان آدم از پشت آنان ذریّه آن ها را برگرفت و آنان را بر خودشان گواه ساخت که آیا پروردگار شما نیستم؟ گفتند چرا، گواهی دادیم که روز قیامت نگویید ما آگاه نبودیم.
مفسران به اتکاء روایات فراوان و گوناگونی که در ذیل این آیات در منابع اسلامی نقل شده است نظراتی دارند که از همه مهمتر دو نظر زیر است: ۱-هنگامی که آدم آفریده شد فرزندان آینده او تا آخرین فرد بشر از پشت او به صورت ذراتی بیرون آمدند(و طبق بعضی از روایات این ذرات از گل آدم بیرون آمدند) و از طرف خداوند به آنها خطاب شد: {أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ}آیا پروردگار شما نیستم؟! همگی در پاسخ گفتند: {بَلَىٰ ۛ شَهِدْنَا ۛ} آری بر این حقیقت همگی گواهیم. سپس همه این ذرات به صلب آدم (یا به گل آدم) بازگشتند و به همین جهت این عالم را عالم«ذر» و این پیمان را پیمان «الست» می نامند ۲- منظور از این عالم و این پیمان، همان عالم استعدادها و پیمان فطرت و تکمیل و آفرینش است، به این ترتیب که خداوند استعداد و آمادگی پذیرش برای حقیقت توحید را در نهاد و فطرت انسان‌ها به صورت یک حس درون ذاتی به ودیعه گذارده است چنان که عقل و خردشان نیز به یک حقیقت خودآگاه رهنمون می گردد. بنابراین همه افراد بشر دارای روح توحید اند و سوالی که خداوند از آنها نموده و پاسخی که آنها داده‌اند همه به زبان تکوین و آفرینش بوده است.
اینگونه تعبیرها در گفتگوهای روزانه نیز کم نیست مثلاً می گوییم: «چشمان به هم ریخته او می گوید دیشب به خواب نرفته است» چنانکه در آیه ۳۵ فصلت نیز از این تعبیر آمده است. باید گفت با توجه به سیاق آیه و قرائن دیگر تفسیر دوم درست تر به نظر می رسد امام علی علیه السلام می فرمایند:«خداوند رسولانش را برانگیخت تا پایبندی به پیمان فطرت را از مردمان بخواهند»[۲]
[۱] آیه ۱۷۲ سوره اعراف
[۲] تفسیربُشری ، آیت الله دیباجی اصفهانی «مد ظله العالی »
بازدیدها: ۲۶
