بسم الله الرحمن الرحیم
محضرمفسر عظیم الشأن حضرت آیت الله دیباجی اصفهانی مد ظله العالی
سلام علیکم
در قرآن کریم خدای سبحان می فرماید {انااعطیناک الکوثر} {الهکم التکاثر} کوثر را خوب ومثبت وتکاثر رابد و منفی آورده بیان نموده سؤال ما از حضرت استاد اینست فرق بین کوثر با تکاثر درچیست؟
پاسخ معظم له
بسم الله الرحمن الرحیم
بعد التحیه والسلام
واژه کوثر و تکاثر از یک ماده است و هوالکثره ولکن معانی آنها مختلف است ؛ کوثر به معنی خیر کثیر، تکاثر به معنی تفاخر و تظاهر به کثرت مال و اولاد است ؛ چنانچه نَعمه به فتح نون و نِعمه به کسر نون از یک ماده است لکن بفتح نون اسم معنی است به معنی تنعم و وسعت رزق و بهره مندی از زندگی و بکسر نون اسم ذات است بمعنی مال و نان و آب و میوه … {کَمْ تَرَکُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَعُیُونٍ وَزُرُوعٍ وَمَقَامٍ کَرِیمٍ وَنَعْمَهٍ کَانُوا فِیهَا فَاکِهِینَ }[۱] {وَأَمَّا بِنِعْمَهِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ}[۲]
کوثر اسم ذات است و تکاثر اسم معنی تکاثربه معنی تفاخر و تقالب و تسایق که دو مرتبه در قرآن آمده
سوره تکاثر: {أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ}
سوره حدید {اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاهُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَهٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَتَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ ۖ}[۳]
باب تفاعل دارای پنج معنی است :
- مشارکت مانند تضارب زید و عمرو
- مطاوعه مانند باعدته فتباعد
- تظاهر مانند تمارض و تجاهل خود را به مرض و جهل زد با اینکه در واقع مریض و جاهل نبود
- تدریج مانند توارد القوم بتدریج وارد شدند
- معنی ثلاثی مجرد تعالی الله به معنی علو و بلند مرتبه
اما کوثر اسم ذات است با صفت مبالغه در کثرت و در تفاسیر گفته شده مراد خیر کثیر است و در مصداق آن چند قول گفته شده نهر فی الجنه، حوض النبی صلی الله علیه و اله، النبوه الکتاب، القرآن، الشفاعه، کثر الاصحاب و الاشباح، کثر النسل و الذریه لرسول الله صلی الله علیه و اله من ولد فاطمه سلام الله علیها الی یوم القیامه … و به قرینه (الابتر) میتوان گفت معنی اخیر اولویت دارد زیرا عاص بن واثل میگفت ان محمد ابتر یعنی فرزند پسر ندارد اذا مات یموت ذکره و نحن نستریح منه هنگامی که مرد ما راحت میشویم اما خدا وند به او ذریه داد کوثر داد که تا قیامت ادامه دارد
آنکه دائم هوس سوختن ما می کرد کاش میامد و از دور تماشا می کرد
مدعی خواست که از بیخ کند ریشه ما قافل از آنکه خدا هست در اندیشه ما
کلمه کوثر در اصل کَثر بوده و او را بخاطر مبالغه در معنی زیاد کرده اند [۴] ابن هشام در مغنی اللبیب در حرف الالف و کلمه اذ شعری را مطرح می کند :
أَمِنَ اِزدَیارَکِ فی الدُجى الرُقَباءُ إِذ حَیثُ أَنتِ مِنَ الظَلامِ ضِیاءُ
سپس میگوید والازدیاد ابلغ من الزیاده کما ان الاکتساب ابلغ من الکسب لان الافتعال المتصرف و الدال یدل عن التاء و کثره المبانی تدل علی کثره المعانی [۵]پس می توان گفت کوثر بخاطر واو به معنی خیر کثیر است چنانچه لسان العرب گفته است .
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
سید محمد تقی دیباجی اصفهانی
[۱] سوره مبارکه دخان آیات ۲۵،۲۶،۲۷
۲ سوره مبارکه ضحی آیه ۱۱
[۴] لسان العرب ج ۳ ص ۷۰۶
[۵] مغنی حرف الالف کلمه اذ ص ۳۶ طبع قدیم
بازدیدها: ۱۷
