یکى از مسائل جدیدی که در زمان امام جواد(علیه‌السّلام) به وجود آمد این بود که آیا ممکن است کسى که به سنّ بلوغ نرسیده است، به مقام امامت برسد؟ این مسأله از آن هنگام که امام جواد(علیه‌السّلام) در سال ۱۹۵ به دنیا آمد و درسال ۲۰۳ قمری در سن ۸ سالگی به امامت رسید، به صورت جدّىترى در مجالس و محافل شیعی مطرح شد و بعدها در سال ۲۲۰ درباره امامت امام هادى(علیه‌السّلام) و پس از آن حضرت مهدى(علیه‌السّلام) نیز ادامه یافت.
این مشکل براى شیعیان، که مهم‌ترین رکن ایمان را اطاعت از امام معصوم دانسته و در مسائل و مشکلات فقهى و دینى خود به وى رجوع مىکردند، از اهمّیت بسیاری برخوردار بود و نمىتوانست هم‌چنان مجهول بماند. البته براى برخی از شیعیان مسلّم بود که امام رضا(علیه‌السّلام) فرزند خود امام جواد(علیه‌السّلام) را به جانشینى برگزید، ولى مشکل ناشى از خردسالى آن حضرت، آنان را بر آن مىداشت تا براى اطمینان خاطر، به تحقیق و جستجوى بیشترى در این باره بپردازند.
این تحیر که پس از رحلت امام رضا(علیه‌السّلام) در میان شیعیان آن حضرت به وجود آمد، سبب شد تا شیعیان به سه گروه تبدیل شوند:
۱. برخى از آن‌ها به دنبال «عبد الله» فرزند امام کاظم(علیه‌السّلام) و برادر امام رضا(علیه‌السّلام) بروند، ولى از آن‌جا که حاضر نبودند بدون دلیل، امامت کسى را بپذیرند، جمعى از آن‌ها پیش وى سؤالاتى مطرح کردند و هنگامى که او را از جواب مسائل خود ناتوان دیدند، وى را ترک کردند.[۱]
۲. شمار دیگرى از شیعیان به گروه «واقفىه» که بر امام کاظم(علیه‌السّلام) توقف کرده بودند، پیوستند.
۳. بیشتر شیعیان امامت امام جواد(علیه‌السّلام) راپذیرفتند. گر چه در میان آنان، کسانى بودند که مسأله کمى سنّ را به خود امام جواد(علیه‌السّلام) هم یادآور می‌شدند.[۲]
برون رفت از شبهه کودکی:
۱. روایات امام رضا(علیه‌السّلام)
امام رضا(علیه‌السّلام) قبل از آن‌که به شهادت برسند، در موارد متعدد و مناسبت‌هاى گوناگون، امامت حضرت جواد(علیه‌السّلام) را گوش‌زد کرده و اصحاب بزرگ خود را در جریان امر گذاشت. در واقع، استقرار اکثریت اصحاب امام رضا(علیه‌السّلام) بر امامت حضرت جواد(علیه‌السّلام) که پشتوانهاش همین فرمایشات امام رضا(علیه‌السّلام) بوده، بهترین دلیل بر حقانیّت امامت آن بزرگوار است؛ زیرا فقها و محدثان شیعه، در پذیرش امامت امامان، دقت عجیبى از خود نشان مىدادند و همان‌گونه که گذشت، با وجود نص، تنها بعد از سؤالات علمى متعدد، امامت آنان را مىپذیرفتند. این بدان دلیل بود که گاه نص نسبت به چند نفر ابراز مىشد تا دشمن حساسیت روى شخص خاصى نداشته باشد. برخی از نویسندگان بزرگ شیعه مانند علّامه مجلسى در کتب خود فصلى را به ذکر نصوص وارد شده در امامت آن امام همام اختصاص داده است.[۳]
۲. آزمایشات علمی:
در این باره باید گفت؛ اگر چه از روایات به خوبى بر مىآید که امام رضا(علیه‌السّلام) در موارد متعدد و مناسبت‌هاى گوناگون، امامت فرزند بزرگوارش را گوش‌زد کرده و اصحاب بزرگ خود را در جریان امر گذاشته است و استقرار اکثریت اصحاب امام رضا(علیه‌السّلام) بر امامت حضرت جواد(علیه‌السّلام) که پشتوانهاش همین فرمایشات امام رضا(علیه‌السّلام) بوده است، ولی با این وجود برخی از شیعیان معتقد به امامت ایشان از کمی سن حضرت در تحیّر به سر می‌بردند.
بر همین اساس بود که شیعیان جمع شدند تا مسأله جانشینى را حل کنند. «یونس بن عبد الرحمن» که از شیعیان قابل اعتماد در زمان امام رضا(علیه‌السّلام) بود، گفت: تا زمانى که این فرزند؛ یعنى امام جواد(علیه‌السّلام) بزرگ شود باید چه کنیم؟ در این هنگام، «ریّان بن صلت» از جاى خود برخاست و به اعتراض گفت: تو خود را در ظاهر مؤمن به امام جواد(علیه‌السّلام) نشان مىدهى ولى پیداست که در باطن در امامت او تردید دارى! اگر امامت وى از جانب خدا باشد، حتى اگر طفل یک روزه هم باشد به منزله شیخ است و چنان‌که از طرف خدا نباشد، حتى اگر هزار سال هم عمر کرده باشد مانند سایر مردم است.
دیگران برخاستند و ریّان را ساکت کردند … سرانجام در ایام حجّ، هشتاد نفر از علماى شیعه از بغداد و دیگر شهرها جمع شده و عازم مدینه شدند. ابتدا پیش عبد الله برادر امام رضا(علیه‌السّلام) رفتند، ولى هنگامى که گم‌شده خود را پیش او نیافتند، به حضور امام جواد(علیه‌السّلام) مشرّف شدند. آن حضرت به سؤالات آنان پاسخ گفت و آن‌ها از پاسخ‌هاى وى که نشانه‌ی بارزى بر امامت و علم الهى وى بود شادمان شدند.[۴] این آزمایش در مجالس و محافل زیادی صورت گرفت و گزارش بالا نمونه‌ای برای آن بود.
۳. استدلال قرآنی:
وقتی شیعیان مسأله کمى سنّ را به خود امام جواد(علیه‌السّلام) یادآور شدند و آن حضرت در جواب، اشاره به جانشینى سلیمان از داود(علیه‌السّلام) کرد و فرمود: حضرت سلیمان، هنگامى که هنوز کودکى بیش نبود و گوسفندان را به چرا مىبرد، حضرت داود او را جانشین خود کرد، در حالى که عبّاد و علماى بنى اسرائیل، این عمل او را انکار مىکردند.[۵]
قبل از ایشان امام رضا(علیه‌السّلام) نیز در برابر اشاره برخى از اصحاب به سن اندک امام جواد(علیه‌السّلام) برای امامت با اشاره به نبوّت حضرت عیسى(علیه‌السّلام) در دوران شیرخوارگى فرمودند: سنّ عیسى هنگامى که نبوّت به وى اعطا شد، کمتر از سن فرزند من بوده است.[۶]
در نتیجه: با این ۳ روش بود که تحیر و مشکل کودکی امامان شیعه برای همیشه مرتفع کردید و کسانی‌که در دل بغضی نسبت به ایشان نداشتند در پرتو هدایت ایشان در مسیر اهل بیت قرار گرفتند.
……………………………………………………………….
برای مطالعه بیشتر به کتب زیر مراجعه کنید:
۱. زندگانی سیاسی امام جواد(ع)/ سید جعفر مرتضی عاملی، مترجم: سید محمد حسینی؛
۲. تحلیلی از زندگانی و دوران امام محمدتقی علیه السلام/ فضل‌الله صلواتی.
پی‌نوشت
[۱]. مسند الامام الجواد(علیه السّلام)، ص ۲۹.
[۲]. اعلام الورى، ص۳۳۰.
[۳]. بحار الانوار، ج ۵۰، صص ۱۸- ۳۶؛ مسند الامام الجواد(علیه‌السّلام)، صص ۲۵۰- ۳۳۳.
[۴]. بحار الانوار، ج ۵۰، ص۹۹.
[۵]. اثبات الوصیه، ص ۲۱۳.
[۶]. روضه الواعظین، ص ۲۰۳.
امام جواد , هشت سالگی, کودکی امام جواد , کودک امام, امامت , امامت امام جواد ,دیباجی, دروس خارج ,ساعت درس خارج۹۴ ,ساعت درس پایه ۹ ,دروس حوزه علمیه قم ,استاد دیباجی ,آیت الله دیباجی, سید محمد تقی دیباجی, درس خارج آیت الله دیباجی
بازدیدها: ۳۴
