قراداد فروش اعضای بدن

 

بسم الله الرحمن الرحیم

محضر حضرت آیت الله دیباجی اصفهانی

سلام علیکم

آیا قراداد فروش اعضای بدن اعتبار دارد؟
آیا می توانید از منظر فقهی این نوع قراردادها را ذیل قاعده اضطرار تبیین فرمایید؟

 

پاسخ معظم له

بسم الله الرحمن الرحیم

بعد التحیه والسلام

اضطرار از عناوین ثانویه است که گاهی بواسطه اکره یا تقیه یا خوف یا فقر و….عارض انسان می شود و بواسطه آن ارتکاب حرام یا ترک واجب بر شخص مضطر جایز بلکه احیانا واجب میشود .
قال الله الحکیم : فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ ۚ [۱]و قال ایضا: فَمَنِ اضْطُرَّ فِی مَخْمَصَهٍ غَیْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ ۙ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ [۲]
البته ادله اضطرار مانند آیات و روایات در باب اطعمه و اشربه وارد شده و فقهاء رضوان الله علیهم ،قاعده اضطرار را بواسطه تنقیح مناط قطعی از باب ارجاع الفرع الی الاصل در ابواب دیگر مانند بیع و اجاره و جهاد و حدود نیز و … جاری نموده اند[۳] مثلا اگر خانه خود را اضطرارا فروخت اگر منشاء اضطرار اکراه بود بیع باطل است و اگر غیر اکراه بود مثلا برای علاج مرض فروخته بیع او صحیح است و …
حال این سؤال مطرح میشود که اگر شخصی از جهت امرار معاش در تضیّق قرار گرفت و مضطر شد آیا میتواند یکی از اعضاء خود (مانند دست و پا یا چشم یاکلیه … ) خود را بفروشد ؟
الجواب: جواز بیع مشکل است زیرا قاعده لاضرر و لاضرار که بفرموده محقق خراسانی رحمه الله علیه تواتر اجمالی دارد (بمعنی القطع بصدور بعض روایاتها ) [۴] اطلاق دارد و اضرار به نفس را نیز شامل میشود.
و لذا وضوء ضرری باطل است دلیل دلالت دارد بانّ الوضوء واجب قاعده لاضرر حاکم است و تصرف میکند در عقد الوضع یا عقد الحمل نفی حکم است بلسان نفی موضوع یا وضوء را نفی میکند که این وضوء ضرری وضو نیست یا حکم (وجوب را) بر میدارد
در ما نحن فیه قاعده لاضرر حاکم است بر جواز بیع احدالاعضاء زیرا این بیع موجب ضرر بایع میشود مخصوصا اگر از اعضاء رئیسه باشد مانند دست و پا و قلب و … مگر ضرری وجود نداشته باشد مثلا طبیب حاذقی بگوید این شخص با داشتن یک کلیه میتواند زندگی کند در این صورت فروختن یکی از کلیه ها برای این شخص جایز میشود (اگر فروشنده صغیر یا مجنون نباشد ) و الا مطلقا بیع جایز نیست .
والاحتیاط طریق الی النجاه و هذه المسئله مهمّه جدّا و هی محل الخلاف من جهت الفتوی و لابّد و ان یرجع السائل فیها الی مرجعه و مجتهده فی التقلید . والله العالم

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

سید محمد تقی دیباجی اصفهانی

[۱] سوره مبارکه بقره آیه ۱۷۳

[۲] سوره مبارکه مائده آیه ۳

[۳] الجواهر ج ۳۶ ص ۴۲۶ / الجواهر ج ۴۱ ص ۶۵۱٫

[۴] الکفایه ج ۳ ص ۱۵۹

بازدیدها: ۰