غصب فدک و آتش زدن خانه حضرت زهرا(س)
افرادی که بعد از پیامبر(ص) قدرت را به دست گرفتند، آسیب‌های جسمی و روحی فراوانی به حضرتشان وارد کردند، از جمله آن‌که در ملایم‌ترین گزارش‌ها تهدید به آتش‌زدن خانه ایشان نموده و به گزارش مشهور، درب ورودی آن‌را نیز آتش زدند:
«ابوبکر، عمر را به سوی علی و کسانی که با او بودند فرستاد تا آنها را از خانه فاطمه بیرون بیاورد. و به او گفت: اگر آنان با تو مخالفت کردند با آنان نبرد کن! عمر در حالی‌که آتش با خود حمل می‌کرد به سوی خانه فاطمه رفت تا خانه را به آتش کشد! پس با فاطمه روبرو شد. فاطمه از او پرسید، ای پسر خطاب کجا می‌روی ؟ آیا آمده‌ای خانه ما را به آتش بکشی؟! عمر گفت: بله، یا این‌که آنچه را مردم قبول کرده‌اند (خلافت ابوبکر) قبول کنید…».[۱۸]
فدک که هدیه پیامبر به دخترشان بود را از دست ایشان گرفتند:
«زمانی که مردم با ابوبکر بیعت کردند و او بر همه مهاجرین و انصار تسلط پیدا کرد کسی را به سوی فدک فرستاد تا وکیل حضرت زهرا(ع) را از آن خارج سازد».[۱۹]
که از گزارش اخیر می‌توان برداشت کرد که غصب فدک بعد از حمله به خانه ایشان، با فاصله زمانی چند روز صورت گرفته است.
خطبه فدکیه
زمانی که ابوبکر و عمر تصمیم گرفتند تا فدکی که پیامبر اسلام(ص) در زمان حیات خویش به دخترش بخشیده بود، را از دست آن‌حضرت خارج کنند، حضرتشان برای احقاق حق و اتمام حجّت به همراه تعدادی از اطرافیان به مسجد النبی(ص) رفتند که عده‌ای از مهاجران و انصار در آنجا گرد ابوبکر جمع شده بودند. وقتی آن‌حضرت وارد مسجد شدند، پرده‌ای را بین ایشان و مردم نصب کردند. آن‌گاه حضرت فاطمه(س) ناله جان‌سوزی زدند که در اثر آن، صدای تمام حاضران به گریه بلند شد. بعد از آرام‌شدن مردم، زهرا(س) سخن خود را با حمد و ثنای خداوند و درود بر رسول خدا(ص) آغاز کردند، با شنیدن نام پیامبر، دوباره صدای گریه مردم بلند شد.[۲۰] آنچه حضرت در این خطبه فرمودند، در کتب روایی و تاریخی گزارش شده است.
مصحف فاطمه(س)
«مصحف فاطمه» نام مجموعه‌ای است که در زمان فاطمه(س) و با دستان علی(ع) نوشته شد. مطالب این کتاب – مشتمل بر حوادث غیبی و اسرار آل محمد(ص) است – به وسیله جبرئیل و یا فرشته‌ای دیگر به حضرت فاطمه القا شد. این کتاب نزد هر فردی باشد، نشانه‌ای از امامت او بوده و از این رو میان امامان دست به دست شده و اکنون در دست امام مهدی(عج) است. محتوای این مصحف نیز در اختیار آن پیشوایان بوده و جز آنچه از آنان در این زمینه نقل شده، دیگر مطالب مندرج در آن در اختیار عموم قرار نگرفته است.[۲۱]
چون این کتاب پس از رسول خدا (ص) تدوین یافته است، از حضرتشان درباره آن چیزی گزارش نشده است، ولی این به معنای بی‌اطلاعی پیامبر از این مصحف نبوده است؛ زیرا ما عقیده داریم وی به اذن خدا از رخدادهای آینده نیز باخبر بود.
تسبیحات حضرت زهرا(س)
تسبیح حضرت زهرا(س) عبارت است از: (۳۴) مرتبه «الله أکبر»، بعد (۳۳) مرتبه «الحمد لله» و بعد از آن (۳۳) مرتبه «سبحان الله». از تعقیب‌هایى که بعد از نمازهای پنج‌گانه خیلى سفارش شده است، تسبیح حضرت زهرا(س) است.[۲۲]
درباره پاداش تسبیحات حضرت زهرا(س) روایات زیادی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
الف) امام صادق(ع) فرمود: «تسبیح فاطمه(س) پس از هر نماز در نزد من از هزار رکعت نماز در هر روز محبوب‌تر است».[۲۳]
همچنین آن‌حضرت به ابوهارون مکفوف فرمود: «اى ابوهارون! ما کودکان خود را همان‌گونه که به نماز فرمان می‌دهیم به تسبیح حضرت زهرا(س) نیز امر می‌کنیم. پس بر این ذکر مداومت کن؛ زیرا هر بنده‌اى بر آن مداومت کند تیره‌بخت نمی‌شود».[۲۴]
ب) امام باقر(ع) فرمود: «هرکس تسبیح حضرت زهرا(س) را بگوید، سپس طلب آمرزش کند آمرزیده خواهد شد. این تسبیح به زبان صد مرتبه است، ولى در میزان عمل هزار تسبیح به شمار می‌رود، و شیطان را دور می‌کند، و خداوند رحمان را خشنود می‌سازد».[۲۵]
بیت الاحزان
پیامبر اسلام(ص) به حضرت زهرا(س) که تنها فرزند باقی مانده ایشان بود، علاقه خاصی داشت و رابطه‌ای صمیمی میان آنها برقرار بود که به همین دلیل، اندوه حضرت زهرا(س) برای از دست دادن پدرشان، مضاعف می‌شد.
علاوه بر این، بعد از رحلت پیامبر(ص)، شرایط به گونه‌ای پیش رفت که بی‌احترامی‌ها و بی‌عدالتی‌هایی نسبت به اهل‌بیت، بویژه حضرت زهرا(س) روا داشته شد.[۲۶]
مجموع اینها سبب شد که فقدان پدر برای فرزند بسیار سنگین آید و به دنبال آن، عزای فاطمه(س) سنگین‌تر شود، تا جایی که گزارش شده است، عزاداری فاطمه(ع) در خانه موجب اعتراض برخی شده و به دنبال آن بود امام علی(ع) اتاقی در بقیع آماده کرد و فاطمه(س) برای عزاداری به آنجا می‌رفت:
«بزرگان مدینه گرد هم آمده و به حضور حضرت على(ع) رفتند و گفتند: اى ابوالحسن! فاطمه شب و روز گریه می‌کند و هیچ‌کدام از ما علاوه بر آن‌که روزها در طلب معیشتیم، شبهنگام نیز خواب خوشی نداریم. ما از تو می‌خواهیم که به فاطمه بگویی یا شب گریه کند و یا روز.
آن‌حضرت پذیرفت و این موضوع را با فاطمه(س) در میان نهاد، ولى دریافت که همسرش توانایی آن‌را ندارد که از گریه آرام گیرد.
با این حال، فاطمه(س) گفت: اى ابوالحسن! من، چندان در میان این مردم زندگی نخواهم کرد و به زودى از میان آنان خواهم رفت!
على جان! به خداوند سوگند من شب و روز آرام نخواهم گرفت تا این‌که به پدرم ملحق شوم.
حضرت علی(ع) در پاسخ فرمود: باشد، هر طور که میل دارى انجام بده و سپس اتاقى در بقیع که در آن زمان، خارج از منطقه مسکونی شهر مدینه بود براى همسرش ساخت که به «بیت الاحزان» مشهور شد.
صبحگاهان، فاطمه، فرزندانش را برداشته و به آنجا می‌رفت و تا شبانگاه مشغول گریه بود و چون شب فرا می‌رسید حضرت امیر(ع) فاطمه را به منزل باز می‌گردانید.
حضرت فاطمه پس از فوت پدر بزرگوارش مدت ۲۷ روز این برنامه را انجام می‌داد».[۲۷]
موقوفات
بر اساس روایات، حضرت زهرا(س) صاحب اموالی بود که از طریق هبه(بخشش) به آن‌حضرت رسیده بود و ایشان بخشی از اموالش را براى بنی هاشم و بنی مطلب وقف نمود.[۲۸]
تاریخ شهادت
در مورد تعداد روزهایی که حضرت صدیقه طاهره(س) پس از رحلت پدر بزرگوارشان در قید حیات بود، چند گزارش وجود دارد. بعضی این زمان را چهل روز و کسانی این مدت را شش ماه ذکر کرده‌اند.[۲۹]
گزارش مشهوری که برخی روایات اهل‌بیت(ع) نیز مؤید آن هستند، حدود سه ماه را تأیید می‌کند:
امام باقر(ع) مى‌فرماید: زمان رحلت صدیقه کبرا(س) سه ماه بعد از رحلت پیامبر مکرم اسلام(ص) بود.[۳۰]
در همین راستا طبرسی می‌گوید: حضرت صدیقه طاهره(ع) در ماه جمادی الاخر سال یازده هجری از دنیا رفتند. و مدت زمان حیات فاطمه زهرا(س) پس از پیامبر(ص) ۹۵ روز بود.[۳۱]
تشییع پیکر مطهر
بنابر وصیت خود حضرت زهرا(س)، جنازه آن‌حضرت شبانه تشییع و بر پیکرشان نماز گزارده شد، آنچه قطعی است آن است که تنها تعداد اندکی در این مراسم شرکت داشتند، اما در باره نام افراد شرکت‌کننده که گزارش‌های گوناگونی وجود دارد:
۱٫ بر جنازه حضرت فاطمه(ع)؛ امام علی، حسن، حسین(ع)، عقیل، سلمان، أبوذر، مقداد، عمار و بریده نماز خواندند.[۳۲] ۲٫ علاوه بر این افراد، عباس بن عبد المطلب و فرزندش فضل، حذیفه و ابن مسعود نیز در نماز شرکت داشتند.[۳۳]
۲٫ در مراسم خاک‌سپاری فاطمه؛ عباس بن عبدالمطلب، علی(ع) و فضل پسر عباس حضور داشتند.[۳۴]
محل قبر فاطمه (س)
بر اساس قرائن موجود، در مورد محل دفن آن‌حضرت سه نظر وجود دارد:
۱٫ در خانه خودشان.[۳۵]
۲٫ در محل روضه(بین منبر و خانه پیامبر) که پیامبر(ص) فرمود: «باغی است از باغ‌های بهشت».[۳۶]
۳٫ در قبرستان بقیع.[۳۷]
[۱]. تاریخ تولّد حضرت زهرا (س)، ۹۹۲۵.
[۲]. سید ابن طاووس، على بن موسى، الإقبال بالأعمال الحسنه فیما یعمل مره فى السنه، محقق، مصحح، قیومى اصفهانى، جواد، ج ۳، ص ۱۶۴- ۱۶۵، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ اول، ۱۳۷۶ش؛ ر. ک: «مشکات از القاب حضرت فاطمه زهرا(س)»، ۲۵۵۹۱؛ «القاب حضرت زهرا(س) در احادیث و منابع اسلامی»، ۵۳۸۰.
[۳]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ج ۳، ص ۳۵۶، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.[۴]. همان.
[۵]. شیخ صدوق، محمد بن على، امالی، ص ۵۹۵، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.
[۶]. ابن شاذان، محمد بن احمد، مائه منقبه من مناقب أمیر المؤمنین و الأئمه من ولده(ع) من طریق العامه، ص ۱۳۶، قم، مدرسه الإمام المهدی(عج)، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
[۷]. البته ممکن است این عبارت، ناظر به زیبایی معنوی باشد.
[۸]. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه فی معرفه الأئمه، محقق، رسولی محلاتی، هاشم، ج ۱، ص ۳۵۹ – ۳۶۰، تبریز، نشر بنی‌هاشمی، چاپ اول، ۱۳۸۱ق.
[۹]. ر. ک: «ابعاد شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س)»، ۱۲۵۶؛ «مقام حضرت زهرا (س)»، ۱۳۳۱۳.
[۱۰]. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، ج ۱، ص ۴۰۲، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق؛ مقریزی، تقی الدین، امتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفده و المتاع، تحقیق، نمیسی، محمد عبدالحمید، ج ۵، ص ۳۵۱، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
[۱۱]. «خواستگاری امام علی(ع) از حضرت فاطمه و مهریه ایشان»، ۷۲۶۲۰.
[۱۲]. مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ج ۳، ص ۳۴۶٫
[۱۳]. ر. ک: «زمان ازدواج علی(ع) با فاطمه(س)، ۱۸۶۴۵؛«مراسم عروسی زمان پیامبر»، ۳۸۰۸.
[۱۴]. شعرانی، ابوالحسن، ترجمه و شرح تبصره المتعلمین فی أحکام الدین، ج ۲، ص ۵۴۳، تهران، منشورات إسلامیه، چاپ پنجم، ۱۴۱۹ق؛ نراقی، أحمد بن محمد مهدی، رسائل و مسائل، ج ۲، ص ۱۲۰، قم، کنگره نراقیین ملا مهدى و ملا احمد، ۱۴۲۲ق؛ ر. ک: «میزان مهر حضرت فاطمه (ع)»، ۹۲۹۳.
[۱۵]. شیبانی، أحمد بن محمد، مسند احمد بن حنبل، ج ۳، ص ۹۹، بیروت، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۲۱ق؛ طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الأوسط، ج ۴، ص ۱۸۶، قاهره، دارالحرمین، بی‌تا؛ نیشابوری، محمد بن عبدالله،المستدرک على الصحیحین، ج ۳، ص ۱۳۵، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
[۱۶]. نور، ۳۶٫
[۱۷]. ر. ک: «ویژگی‌های منزل حضرت فاطمه(س)»، ۴۴۳۴۹.
[۱۸]. ابن عبد ربه اندلسی، احمد بن محمد، العقد الفرید، ج ۵، ص ۱۳، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۴ق؛ أبو الفداء صاحب حماه، إسماعیل بن علی، المختصر فی أخبار البشر، باب «أخبار أبی‌بکر الصدیق و خلافته»، المطبعه الحسینیه المصریه، چاپ اول، بی‌تا.
[۱۹]. طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، ج ۱، ص ۹۰، مشهد، نشر مرتضى، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
[۲۰]. ابن أبی طاهر، احمد، بلاغات النساء، ص ۲۴، قم، الشریف الرضی، چاپ اول، بى‌تا؛ الإحتجاج على أهل اللجاج، ج ۱، ص ۹۸٫
[۲۱]. ر. ک: «مصحف فاطمه(س)»، ۱۳۵۵.
[۲۲]. امام خمینی، توضیح المسائل(محشّی)، ج ۱، ص ۶۰۶، م ۱۱۲۲، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق.
[۲۳]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۱۶۳، قم، دار الشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.[۲۴]. همان.
[۲۵]. همان.
[۲۶]. ر. ک: «شهادت حضرت فاطمه(س) در منابع اهل سنت»، سؤال ۵۲۵۶؛ «عکس العمل امام علی(ع)در حادثه هجوم به منزل آن‌حضرت»، سؤال ۵۷۸.
[۲۷]. مجلسى، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۴۳، ص ۱۷۷، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق؛ جزائری، نعمت الله، ریاض الأبرار فی مناقب الأئمه الأطهار، ج ۱، ص ۶۲، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، چاپ اول، ۱۴۲۷ق؛ قضاعی، محمد بن سلامه، شرح فارسی شهاب الأخبار (کلمات قصار پیامبر خاتم ص)، ص ۲۸۷ – ۲۸۸، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۶۱ش.
[۲۸]. ر. ک: «موقوفات حضرت فاطمه زهرا(س)»، ۳۲۱۳۵.
[۲۹]. کشف الغمه فی معرفه الأئمه، ج ۱، ص ۵۰۳٫
[۳۰]. ابوالفرج اصفهانى، مقاتل الطالبیین، تحقیق، صقر، سید احمد، ص ۵۹ – ۶۰، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
[۳۱]. طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الورى بأعلام الهدى، ج ۱، ص ۳۰۰، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، ۱۴۱۷ق؛ ر. ک: «تاریخ دقیق شهادت حضرت زهرا(س)»، ۸۰۸۶.
[۳۲]. مناقب آل أبی طالب(ع)، ج ۳، ص ۳۶۳، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق؛ اعلام الوری بأعلام الهدی، ج ۱، ص ۳۰۰؛ شیعى سبزوارى، حسن بن حسین، راحه الأرواح در شرح زندگانى، فضائل و معجزات ائمه اطهار(ع)، ص ۷۹، تهران، اهل قلم، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
[۳۳]. مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ج ۳، ص ۳۶۳٫
[۳۴]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج ۱۱، ص ۵۹۸، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق؛ ر. ک: «افراد حاضر در تشییع پیکر مطهر حضرت فاطمه»، ۳۶۴۰۳.
[۳۵]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۲۲۹، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق؛ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص ۱۸۵، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اوّل، ۱۴۱۳ق؛ شامی، جمال الدین یوسف بن حاتم، الدر النظیم فی مناقب الأئمه اللهامیم، ص ۴۸۴، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اوّل، ۱۴۲۰ق؛
[۳۶]. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضه الواعظین و بصیره المتعظین، ج ۱، ص ۳۴۹، قم، دلیل ما، چاپ اول، ۱۴۲۳ق؛ کرکی حائری، سید محمد، تسلیه المجالس و زینه المجالس، ج ۱، ص ۵۷۱، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیه، چاپ اوّل، ۱۴۱۸ق؛ مجلسی، محمدباقر، جلاء العیون، ص ۲۷۳، قم، سرور، چاپ نهم، ۱۳۸۲ش.
[۳۷]. إعلام الورى، ج ۱، ص ۳۰۱؛ مسعودی، على بن حسین، إثبات الوصیه للإمام علی بن ابی‌طالب(ع)، ص ۱۶۲ – ۱۶۳، قم، انصاریان، چاپ سوم، ۱۴۲۶ق؛ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج ۸، ص ۲۶۸، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
[۱۸]. ابن عبد ربه اندلسی، احمد بن محمد، العقد الفرید، ج ۵، ص ۱۳، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۴ق؛ أبو الفداء صاحب حماه، إسماعیل بن علی، المختصر فی أخبار البشر، باب «أخبار أبی‌بکر الصدیق و خلافته»، المطبعه الحسینیه المصریه، چاپ اول، بی‌تا.
[۱۹]. طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، ج ۱، ص ۹۰، مشهد، نشر مرتضى، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
[۲۰]. ابن أبی طاهر، احمد، بلاغات النساء، ص ۲۴، قم، الشریف الرضی، چاپ اول، بى‌تا؛ الإحتجاج على أهل اللجاج، ج ۱، ص ۹۸٫
[۲۱]. ر. ک: «مصحف فاطمه(س)»، ۱۳۵۵.
[۲۲]. امام خمینی، توضیح المسائل(محشّی)، ج ۱، ص ۶۰۶، م ۱۱۲۲، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق.
[۲۳]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۱۶۳، قم، دار الشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.[۲۴]. همان.
بازدیدها: ۷۱
